نقد فیلم زندگی پنهان A Hidden Life

عوامل فیلم

نویسنده و کارگردان فیلم زندگی پنهان A Hidden Life : ترنس مالیک

بازیگران: آگوست دیل، والری پاچنر، ماری سیمون و…

موزیک: جیمز نیوتون هاوارد

فیلم‌برداری: جرج ویدمر

تدوین: رحمان علی

خلاصه فیلم فیلم زندگی پنهان A Hidden Life

فیلم، داستان کشاورزی اهل اتریش را روایت می‌کند که از حضور در جنگ تمرد کرده و حاضر به خواندن پیمان وفاداری برای هیتلر نیست.

نقد فیلم

همین دو خط برای کسی که در دهه 1940 و زیر سلطه رایش سوم قرار داشت کافی بود تا به زندگی‌ش خاتمه دهند، و حال با گذشت قریب به یک قرن از آغاز جنگ جهانی دوم هنوز از جذابیتِ پرداختن به این موضوع کاسته نشده، چرا که فیلم اشاره به مفاهیم وسیع‌تری نسبت به یک اتفاق ساده دارد؛ مفاهیمی هم‌چون آزادی، مقابله با جنگ‌ و خشونت و… که اگر نقش فرانز و فرانزها نادیده گرفته شود، مجبور خواهیم بود برای بازتولیدِ قدرتِ دیکتاتوری‌ها خود را آماده کنیم.

فیلم زندگی پنهان A Hidden Life یک زندگی مخفی، سفرِ روحانیِ مبارزی را به تصویر می‌کشد که با روح بلند خود و با حمایت خانواده‌اش در مقابل آماج حملات قرار گرفته و در طول سه ساعتی که مخاطب به تماشای این فیلم می‌نشیند، لحظه به لحظه با مصمم‌ شدن فرانز در راه مبارزه و تغییر رفتارِ آدم‌های پیرامون او روبرو خواهند شد، و رفته رفته این التهاب هرچه به آخر فیلم نزدیک می‌شویم ضریب پیدا می‌کند؛ خواندن این مضمون تنها به بین سطور خلاصه نشده و کارگردان تمهیدات دیگری نیز برای نشان دادن روح بلند مبارز خود اندیشیده است؛ به طور مثال وقتی دوربین با فرانز و خانواده‌اش همراه می‌شود از نماهای اکستریم لانگ شات‌ بهره می‌برد و به صورت ضمنی به گشوده بودن روح وی اشاره دارد؛ و در مقابل، در زمان حضور فرانز در زندان و یا مواجهه او با مخالفین‌اش التهاب را در تصاویری با نماهای بسته و تیره و تاریک در زمان شکنجه فرانز خواهیم دید که دوربینِ روی دست این وقایع را برای ما به تصویر می‌کشد.

نمونه دیگری از حرکت سیال دوربین برای به تصویر کشاندن مضمون آزادی، همچون رقص رقصنده میانِ یک اپرای باله، مربوط به سکانسی‌ست که فرانز یار و دوست قدیمی‌ش را در زندان پیدا کرده و او درحالیکه از کیفیت اعدام شدن می‌گوید، فرانز سراپا گوش ایستاده و لحظه‌ای که والدلند سَرِ به رقص آمده در هوا را با دست‌هایش می‌گیرد و سر جایش می‌گذارد تصویر به ذهن فرانز کات می‌خورد اما همچنان راوی والدلند است که از آزادی می‌گوید و فرانز در پایانِ خیال‌پردازی‌هایش همراه با فانی همسرش در یک بار مشغول رقص‌ و آواز هستند و در تمام این مسیر موسیقی متنِ دلنشین کار، آن‌ها را همراهی می‌کند.

مرور کردن قصه‌ها و داستان‌ها همواره برای انسان با تصویرسازی‌ها و خیال‌پردازی‌های پی‌درپی همراه بوده است، با این تفاوت که این اتفاق برای آدمی امری منتال است ولی در فیلم زندگی پنهان A Hidden Life، ما این حس را می‌بینیم؛ و در این‌جا ترنس مالیک به قدر کافی و به اندازه، خیالات و تصورات ذهنی کاراکتر خود را به تصویر می‌کشد؛ به گونه‌ای که یک، احساساتِ خود کاراکتر در فیلم به تصویر کشانده شود؛ و دو، با اقناعِ احساساتِ کاراکتر در فیلم، اعتمادِ مخاطب‌ش را برای برآوردن احساساتِ او نیز به دست می‌آورد؛ این اتفاق، رویدادِ مهمی در فیلم‌سازی‌ست، چرا که فیلم‌ساز همواره باید مراقبِ شیمیِ احساساتِ مخاطب خود باشد که مبادا حسِ همدردی او با کاراکتر فیلم‌ش از بین برود.

از دیگر نقاط قوت فیلم زندگی پنهان A Hidden Life می‌توان به نوعِ پرداختنش به جنگ اشاره کرد؛ فیلم هیچ تصویری از درگیری‌های سنگین و سرد جنگ نشان نمی‌دهد، اما با به تصویر کشیدن وضعیت زندگیِ خانواده فرانز در دهکده و نوع برخورد اهالی دهکده با آن‌ها، عمق اثرگذاری جنگ را در میان اجتماع و خانواده‌ها به نمایش می‌گذارد، و به خوبی نشان می‌دهد که فشارهای روحی و انزوایی که خانواده فرانز متحمل می‌شوند، آن‌ها را تا مرز فروپاشی می‌کشاند. هرچند در این بین افراد سالخورده‌ای مثل نقاش کلیسا و یا آسیابان حضور دارند که ظاهرا تجربه جنگ جهانی اول را از سر گذرانده‌اند و می‌دانند که جنگ هیچ طرف پیروزی ندارد و به فرانز و خانواده‌اش کمک میکنند، اما آنها نیز تحت فضاسازیِ سنگین دهکده هستند و در اقلیت قرار گرفته‌اند.

فیلم زندگی پنهان A Hidden Life در مأموریت خود و فریادهای ضدجنگ‌و خشونتی که سر می‌دهد موفق است اما با این وجود نمی‌توان از خرده ضعف‌هایی که دارد چشم پوشید، در فرازهای ابتدایی فیلم هرچند نماهای بکر و نابی از طبیعت می‌بینیم که مشاهده آن‌ها بر روی پرده سینما هر مخاطبی را به وجد می‌آورد، اما فیلمساز بعضا در این امر دچار زیاده‌روی‌هایی نیز شده است که می‌توانست برخی از پلان‌های خود را حذف کند؛ و یا این فیلم را نمی‌توان بدون موسیقی‌اش تصور کرد و انقدر نقش موسیقی در این فیلم پررنگ است که بعضا این سوال پیش می‌آید: کدام بر دیگری مقدم است، موسیقی بر فیلم یا فیلم بر موسیقی؟ اگر به سالن سینما آمده‌ایم که فیلم تماشا کنیم چرا موسیقی برای ما پخش می‌شود؟

حضور پر رنگ موسیقی در فیلم زندگی پنهان A Hidden Life ، آن دست ه از مخاطبینی که استعداد موسیقی ندارند را کلافه می‌کند و حتی در برهه‌هایی از زمان با طولانی شدن فیلم حوصله سر بر می‌شود؛ اما علاقه‌مندان به موسیقی این فیلم را سوار بر نت‌های آن می‌بینند و زیبایی‌هایش برایشان دوچندان می‌شود.

فیلم زندگی پنهان A Hidden Life یک زندگی مخفی، فیلم مهمی‌ست که بر اساس داستان واقعی، زندگیِ یک مبارز ضدجنگ را به نمایش می‌گذارد؛ مبارزی که شاید به هدفش نرسید، اما نشان داد ایستادن بر سر ایمان خود و محترم شمردن آزادی و حیات انسان‌ها سال‌ها بعد الهام‌بخش خواهد شد و هرچند طاعونِ جنگِ سرد پایان یافت، اما خشونتِ حاصل از آن و گردِ طاعون هم‌چنان در کره خاکی باقی مانده و هنوز نیاز به مبارزه با جنگ و خشونت احساس می‌شود تا روح امید به زندگی و آبادانی در کالبد همه مردم احیا شود.

سایر نقد فیلم های سینمای جهان را اینجا بخوانید.