عوامل فیلم
کارگردان مردی برای تمام فصول : فرد زینه مان
نویسنده :رابرت بولت
بازیگران : پل اسکافیلد ، وندی هیلر ، لئو مک کرن ، رابرت شاو، اورسون ولز
محصول 1966
نقد فیلم مردی برای تمام فصول
هنری هشتم یکی از پادشاهان پر حاشیه در تاریخ انگلستان است . پر سر و صدا ترین اقدام او نافرمانی اش از قواعد کلیسای واتیکان در مورد مسائل ازدواج است. در آئین سنتی کاتولیک طلاق عملی حرام شمرده شده و عملا طلاق و از دواج مجدد امکان پذیرنیست. هنری هشتم برای این که بتواند همسر خود را طلاق داده و همسر دیگری اختیار کند اعلام کرد دیگر حاضر به اطاعت از کلیسای واتیکان نیست و از دستورات خود خواهانه آن ها تبعیت نخواهد کرد. در عوض کلیسای مرکزی خود را افتتاح خواهد کرد و عنوان پاپ را هم خود بر خواهد گزید تا اشراف و مردم انگلستان از او پیروی کنند و از طرفی هم دیگر مانعی برای اقداماتش وجود نداشته باشد.
مقدمه ای که خواندید بخشی از تاریخ کشور انگلستان است که دست مایه یکی از آثار ماندگار سینمای جهان شده است.فیلم “مردی برای تمام فصول” .این فیلم داستان پایمردی سرتوماس مشاور و صدر اعظم هنری هشتم است که حاضر نمی شود پای برگه ی ازدواج مجدد پادشاه را امضا کند.پس از اقدام هنری هشتم در تاسیس کلیسا و برگزیدن سمت پاپ برای خود ، پادشاه نیاز به تایید نخبگان و اشراف جامعه داشت تا بتواند نظر مثبت افکار عمومی را جلب کند و به اقدامات خود رسمیت ببخشد.بسیاری از سیاست مداران آن روز – که بی شباهت به برخی از سیاست مداران امروز ما نیستند – برای دست یابی به خواسته هایشان و نزدیکی به پادشاه پای این حکم را امضا کردند هر چند می دانستند بر خلاف دین ، فرهنگ و ارزش هایشان بود . اما سر توماس اهمیت این برهه از تاریخ را درک می کند و حاضر به امضا کردن این حکم نمی شود.از طرفی سر توماس به خود و خانواده اش نیز فکر می کند به همین دلیل سعی دارد تا سیاست سکوت را پیش گیرد که نه مخالفتی آشکار با پادشاه کرده باشد و نه به ط.ر ضمنی او را تایید کرده باشد.اما اطرافیان فتنه جوی هنری هشتم برای عزیز کردن خود ، سر توماس را تحت فشار می گذارند و بالاخره او را مقابل پادشاه قرار می دهند و پس از بازداشت و زندان کردنش او را پای میز محاکمه می کشند و در نهایت با حکم همان کلیسای تازه تاسیس سر توماس را به کام مرگ می فرستند.
فرد زینه مان از کارگردانان صاحب سبکی محسوب می شود که تنوع در ژانر و تعدد در آثارش از کیفیت کار او نکاسته است.”اسب کهر را بنگر” در ژانر جنگی ، “مردی برای تمام فصول” در ژانر درام ، “ماجرای نیم روز” در ژانر وسترن تنها نمونه ای از همین آثار او هستند.قهرمان های او همیشه در فضای کوته نظرانه ی جامعه خود اسیرند و تک و تنها برای آرمان های همین جامعه می جنگند. آن ها پای اصول خود می ایستند و بر خلاف جریان آب حرکت می کنند .این تلاش گاهی به پیروزی نهایی منجر می شود مانند ماجرای نیمروز و گاهی سر انجامی تراژیک پیدا می کند مانند مردی برای تمام فصول.
وقتی من امضا کردم، تو به خاطر عمل به وجدانت به بهشت رفتی و من به جهنم، حاضری به خاطر دوستی با من به جهنم بیای ؟
مهم ترین ویژگی آثار قهرمان محور زینه مان شعاری نشدن مضامین فیلم های اوست.زینه مان به خوبی می تواند بر لبه تیغ حرکت کند طوری که اثر نه شعاری شود و نه اهمیت خود را از دست بدهد.در مردی برای تمام فصول سلسه وار بودن مراحل ایستادگی سر توماس ، دیالوگ نویسی های بی نظیر در کنار بازی فوق العاده پل اسکافیلد بیشترین تاثیر را در اثر گذاری فیلم داشته است. البته پس از زندانی شدن سرتوماس فیلم کمی به سمت شعار زدگی حرمت می کند اما این مشکل سلیقه ای به نظر می رسد و ضربه ی جدی به فیلم وارد نمی کند.ضمن این که می توان آن را مرحله ای در مسیر تکامل مبارزه سرتوماس دانست.سر توماس هر چه به مرگ نزدیک تر می شود بی پرواتر علیه قدرت مطلق حکومت و کلیسا – با یکدیگر یکی شده اند – اعتراض می کند. زمانی که یکی از دوستان نزدیک سر توماس از او می خواهد به خاطر دوستیشان حکم را امضا کند سر توماس علت تمام مقاومت های خود را با کنایه ای از طنز بیان می کند :” وقتی من امضا کردم، تو به خاطر عمل به وجدانت به بهشت رفتی و من به جهنم، آیا حاضری با من به جهنم بیایی به خاطر دوستی؟”.
فیلم هایی از این دست در فرم آن قدر خوب عمل می کنند که نیازی به تعریف و تمجید از آن وجود ندارد. فیلم این قدر ارزش داشته که اورسون ولز –که خود از کارگردانان بزرگ تاریخ سینماست- حضور در دقایق کوتاهی از آن را قابل توجیه بداند. به همین دلیل از توضیح بیشتر درباره ی ساختار فیلم خودداری می کنیم. در پایان به دوستانی که از مردان سیاسی رنگارنگ و روزگار سیاست زده امروزی خسته شده اند پیشنهاد می کنم حتما به تماشای این فیلم بشینند تا حد اقل در عالم رویا هم که شده یک بار سیاست مداری اصولگرا به معنای واقعی کلمه را ببینند.
برای مطالعه سایر نقد فیلم های سینمای جهان روی لینک کلیک کنید.