سینمای جهاننقد فیلم

There will be blood

There will be blood

there will be blood poster
there will be blood poster

عوامل فیلم

کارگردان There will be blood  : پل توماس اندرسون Paul Thomas Anderson

نویسندگان فیلمنامه :  Paul Thomas Anderson

بازیگران :  Daniel Day-LewisPaul DanoCiarán Hinds

ژانر : درام

محصول 2007  امریکا

خلاصه فیلم

داستان خانواده، مذهب، نفرت، نفت و جنون . روایتگر داستان یک مکتشف نفت در اولین روزهای شروع این تجارت در امریکا.

داستان فیلم روایتگر درگیری درونی دنیل پلین ویو که در مسیر زندگی و کار خود که کشف نفت است ، دچار کمگشتکی ، غرور ، تعصب ، جنون ، فداکاری ، محبت و خصیصه های خوب و بد انسانی میشود .

نقد فیلم There will be blood

” تو آدم عصبانی ای هستی هنری ؟! تو حسودی ؟! تو حسادت میکنی ؟!

یه حس رقابت در من هست . من نمیخوام هیچ کس دیگه ای موفق باشه . از بیشتر افراد متنفرم . میخوام به قدر کافی پول در بیارم که بتونم از همه آدما کناره بگیرم . “

به نظر بسیاری از صاحب نظران فلسفه هنر ، همواره سینما و بیان سینمایی در غالب تصویر و صدا میتواند بستری عمیقی برای ارائه مسائل مختلف از جمله مقولات روانشناسانه و جامعه شناسانه و حتی بستری برای طرح نظریات علمی و فلسفی و نیز ابزاری در خدمت دین و دینداری با استفاده از جادوی هنر باشد . یک اثر سینمایی این ظرفیت را داراست که در لایه های مختلف معنایی ، مفاهیم را به مخاطب خود ارائه دهد و هر مخاطب را بنا به میزان سواد هنری و درک تخصصی (در زمینه های مختلف ) در حد خود با فیلم درگیر کند .

there will be blood دقیقا روایتگر حالات و احوالات درونی دنیل پلین ویو با بازی دنیل دی لویس در سیر زندگی خود از ابتدای جوانی تا سنین بالا است . کارگردان اثر هنرمندانه نه تنها تجربیات درونی او بلکه افراد مختلف حاضر در فیلم را به ما منتقل میکند . خون به پا خواهد شد فیلمی کاملا ساده است . فیلمی که  نه به اندازه ی فیلم های معناگرایانه از روایت های پیچیده و نمادین ، با استفاده از ابتکارات روایی عجیب و غریب و تو در تو استفاده میکند و نه به اندازه ی خیلی از فیلمهای هالیوود مخاطب را درگیر داستانی پر مایه متشکل از خرده داستان های فراوان با تعلیق های یکی پس از دیگری میکند بلکه داستانی با محوریت داستان زندگی یک مرد با یک نام خیلی ساده مثل همه ی افراد جامعه را با تمام سختی ها و آسانی ها ، درد ها و آسودگی ها ، تلاش ها و ثمرات زندگی اش برای ما بازگو میکند و بیشتر درصدد نمایاندن درونیات کاراکترهای داستان خود است . انسان های دیگر به واسطه حس دنیل پلین ویو به آنها برای مخاطب معنا می یابند و خود درونیات متفاوتی دارند . که بارز ترین آنها در فیلم ، ایلای ( پسر مزرعه دار و به ظاهر مبلغ دینی روستا ) ، هنری ( برادر دروغین دنیل ) ، اچ دبلیو ( پسر خوانده دنیل ) هستند که رفتارهای دنیل در برخورد با آنها در زمان های مختلف حاکی از عمق ضعف های درونی این کاراکتر است .

اما با یک جمله از شهید آوینی نگاه دقیق تر و عمیق تری به فیلم خواهیم داشت . ایشان میفرمایند : ” سینما اکنون آینه‌ی ضمیر بشر غربی است و بر پرده‌ی آن، همه‌ی آنچه او از خود و دیگران می‌پوشاند انعکاس یافته است. “

هرچند انطباق شخصیت های فردی در سینما را به ما به ازای کلی بیرونی به شکل سمبلیک نمیتوان به سادگی انجام داد اما میتوان وجوه مشترک قابل تاملی در این نوع نگاه به آثار سینمایی داشت که در تناسب با جمله معروف شهید آوینی نیز معنای دقیقتر می یابد .

فیلم با تلاش مردی سخت کوش در عمق زمین برای یافتن سنگ طلا آغاز میشود . او در این تلاش با شکستگی پایش روبرو میشود ( و تا آخر فیلم لنگان لنگان راه میرود ) اما دست از تلاش بر نمیدارد تا سنگ طلا را می یابد .

او کارش را جدی تر پیگیری میکند و با چندین نفر کارگر این بار برای یافتن نفت پا میدان میگذارد و از قضا بازهم موفق میشود و اینبار در این مسیر همکار خود که یک فرزند کوچک دارد را از دست میدهد و سرپرستی نوزاد را بر عهده میگیرد .

او از کار باز نمی ایستد و برای یافتن نفت به فرسنگ ها دورتر از محل زندگی خود کوچ میکند و زمین های افراد ساکن آنجا را با قیمت نازل با وعده ی تسهیل و بهبود وضع معیشت آنها خریداری میکند و به دریای نفت زیر پای آنها مسلط میشود . او در ازای این همه برای آنها یک کلیسای بزرگ تر میسازد . در این بین پیرمردی زمین خود را به او نمیفروشد و اجازه رد شدن لوله های انتقال نفت از زمینش را نیز به او نمیدهد مگر به این شرط که او به کلیسا بیاید و توبه کند ، او برای رسیدن به هدف خود از این کار دریغ نمیکند و به کلیسا میرود و در مراسمی توام با اعتراف به گناه و حتی تحقیر ، غسل تعمید میشود و مسیر انتقال لوله های نفت خود را هموار میکند . او فرزند خوانده خود را در حادثه ای ناشنوا شده بود رها میکند اما بعد از مدتی وقتی اینکار را موجب از بین رفتن اعتبار و وجهه خود میبیند او را باز میگرداند ولی در سالها بعد وقتی دیگر به او نیاز ندارد و مال و منال اندوخته به وی میگوید که هرگز فرزندی نداشته و برای رسیدن به منافع و اعتبار ، او را به فرزندی قبول کرده و وی را طرد میکند . در این بین مردم آن منطقه همه به راحتی تن به خواسته ها و سلطه ی او در ازای اندکی پولی میدهند و با تنها فرد آگاه آنها که به ظاهر مبلغ دینی آنهاست و میخواهد که معامله کند بنای جنگ و ستیز میگذارد ، او را کتک میزند ، تحقیر میکند و در پی اثبات ریاکاری و حماقتش است که در پایان نیز وقتی یک بار این اعتراف را میشنود ، از خود بیخود شده و کمر به قتلش میبندد .

و اینجا این نگاه کلی از داستان در کنار جمله شهید آوینی معنای نقضی به ذهن ما از فیلم میرساند.

اگر از این نوع نگاه عبور کنیم و وارد داستان شویم اولین نکته بسیار مهم در آن که در تمام فیلم موج میزند و همانطور که ذکر شد پیرامون کاراکتر اصلی There will be blood و افراد در ارتباط با او معنای بیشتری پیدا میکند این است که هیچکدام از شخصیت های فیلم ( از جمله دنیل و افراد در ارتباط با او و البته نه تیپ های شخصیتی ) در نوع انجام بازی خود مطلقا چیزی تحت عنوان لذت را از خود بروز نمیدهند و این مسئله کاملا آزار دهنده از لحاظ روحی در فیلم یک فضای بحران در زیر پوست داستان ایجاد میکند و ماحصل آن فضای سیاه درونمایه ای در فیلم است . و بدون شک این اتفاق حاصل نوع بازی بازیگران ، دکوپاژ صحیح ، و قدرت کارگردانی است . اگر بخواهیم چند نمونه شاخص از این مسئله که به نوعی یک ضربه حسی به بیننده را نیز وارد می آورد ذکر کنیم میتوان به سکانس های مختلف شرابخواری دنیل اشاره کرد که همواره این کار را با حالتی عبوس با چهره ای سخت و گس انجام میدهد . صحنه دیگر وقتی است که دنیل در افتتاح سکوی نفتی که به افتخار یکی از دختران روستا نام آنرا ماریا گذاشته از دخترک میپرسد لباسی که برایت گرفتم را دوست داری ؟ و دخترک با بی تفاوتی کامل پاسخ مثبت میدهد و او هم نگاه سردی از بی تفاوتی میکند و به دنبال جواب بعدی او که کتک خوردن از جانب پدرش است رو به سوی پدر دختر برمیگرداند و دوربین دیگر از آنها دور میشود . یا صحنه دیگر حضور دنیل با برادر غلابی اش در کاباره است که هنری از روی مستی با خنده ای مستانه نه از سر آگاهی از او تقاضای پول میکند و دنیل نیز در  با بی تفاوتی و کمی انزجار درخواست او را اجابت میکند . صحنه دیگر صحنه صحبت دنیل با پسر خوانده اش زمان خرید زمینها و یا حتی صحنه قتل ایلای ( پسر مذهبی ) و اوج این نکته به نظر نویسنده مطلب صحنه ی رستوران است که تنها سکانس آمیخته با حس مثبت فیلم است که البته فقط چند ثانیه بیشتر به طول نمی انجامد و تبدیل به یکی از منفی ترین سکانس های فیلم میشود و تصنعی بودن رفتار چند لحظه قبل مثل یک شوک حسی در جان بیننده اثر میگذارد .

یه حس رقابت در من هست . من نمیخوام هیچ کس دیگه ای موفق باشه . از بیشتر افراد متنفرم . میخوام به قدر کافی پول در بیارم که بتونم از همه آدما کناره بگیرم .

این ویژگی There will be blood در کاراکتر اصلی منجر به ظهور اصلی ترین خصیصه ی این کاراکتر میشود و خلق و انتقال آن بدون تردید مدیون بازی فوق العاده دی لویس است وآن سردرگرمی وحشتناک و بیش از حد دنیل است . او در مواجهه با همه ی پدیده ها و اتفاقات پیرامونش مردد و سردرگم است و این شاخص ترین خصوصیت این کاراکتر در طول فیلم است ، از همان ابتدا در ساده ترین مسائل شخصی خود سردرگم است در مدل کشیدن طناب در تصمیم برای برداشتن نوزاد در انتخاب شرکای کاری در برخوردش با انسان های مختلف از جمله ایلای و یا هنری ( برادرش ) و حتی اچ دبلیو ( فرزندخوانده اش ) و حتی در مسائل عمیق تر مثل اعتقاداتش که همواره مورد شک و تردید و سردرگمی قرار دارد که نمونه بارزش سردرگمی او راجع به دین و دینداری است و این سردرگمی ها در پایان به خود او و سردرگمی راجع به خودش منجر میشود و زندگی نکبت باری که باز هم در اوج سردرگمی و مستی آرزوی آن را کرده بود برای خود میسازد.

اما در این بین یک سردرگمی در دیوید وجهه متفاوت تری گرفته و آن شیوه مواجهه او با پدیده دین و دینداری است . بی شک اشاره های فراوان و نشانه گذاری های دراماتیک داستان بر مبنای موضوع دین از جانب کارگردان به وجه رئالیستی داستان و البته قوت آن بسیار کمک کرده . کارگردان به درستی و با آگاهی از فضای آن روزگار که جامعه بسیار دیندارتری نسبت به امروز بودند و اساسا این پدیده یعنی دین در آن روزگار محلی از اعراب داشته و در معادلات زندگی بسیاری از افراد جامعه ایفای نقش میکرده ، توانسته است در وهله اول یک گام بزرگ در شخصیت پردازی کاراکترهای فیلم خود بردارد و در ثانی موضع خود نسبت به دین و دیدگاه مورد قبول خود را مطرح کند . و وجود المان های متعدد دینی در There will be blood ( همچون میوه ممنوعه و نروییدن گندم در زمین ، کلیسا و حضور در آن حتی در شرط معامله ی نفتی و یا پیرمردی که به خاطر گناه دنیل اجازه عبور لوله از زمینش را نداد و یا عقوبت دنیوی با ناشنوا شدن اچ دبلیو و حتی برداشتن اچ دبلیو توسط ضد قهرمان داستان یعنی دنیل از داخل سبد و نیز شکل صلیبی سکوی نفتی که در پوستر فیلم هم هست و … )گواه بر وجود این موضع گیری دارد . اما اینکه موضع گیری کارگردان چیست ؟ را میتوان در یک جمله معروف معروف خلاصه کرد ” دین افیون جامعه و ملت هاست ” . درواقع There will be blood به طور تام و تمام نمود عینی این جمله است . مردمی که آنها را همانند انسانهای مست و درگیر افیون با کتاب های مقدسشان که بیننده فقط آنها را یا در کلیسا یا کتاب به دست در صف تجمع افتتاح میدان نفتی میبیند و همچنین ایلای به عنوان یک فرد حیله گر و به دنبال منافع خود از این افیون استفاده میکند برای کسب آبرو و کم کم برای به دست آوردن پول . او که به هیچ عنوان از ابتدا به دین معتقد نبوده برای کسب آبرو از دنیل میخواهد که حتی به طور ساده اجازه دهد او برای چاه دعا کند و یا بعدها برای گرفتن پول نزد دیوید میاید و کتک شدیدی میخورد و تلافی آنرا بر سر پدر خود در می آورد و یا نمایش های مضحک برای درمان بیماران که میزانسن سکانس ، پوچی و حماقت آنها را به بیننده القا میکند . اما دیوید نیز با ساختن کلیسای جدید و یا غسل تعمید فریبکارانه به نوعی از این افیون استفاده میکند و تنها افرادی که در این بازی اخلال ایجاد مینند ( اچ دبلیو و ایلای هستند ) را طرد میکند یکی را با اخراج و دیگری را با قتل . درواقع دین برای دنیل به دست آوردن پول است و صلیب او نیز سکوی نفتی است که به شکل صلیب طراحی شده و از گردن او جدا شده و برایش پول میاورد . این نگاه منفی کارگردان به دین شاید به طور تیپیکال ما را به سمت و سویی ببرد که فکر کنیم فیلم در دسته بندی های معمول جای میگیرد و انتظار این موضوع را داشته باشیم که فیلم تلویحا از سرمایه داری دفاع کند ، فمنیسم را به عنوان راه حقی برای رسیدن بانوان به حقوقشان تبلیغ کند ، یک تنه به تنه ی مدرنیسم بزند و شاید از آن نیز عبور کند و نیز به هر ترتیب و شیوه ای به امریکا افتخار کند اما فیلم به طرز عجیبی به همه ی این مفاهیم پشت میکند و در بعضی موارد حتی آن ها را نقض میکند نمونه بارز آن تعارض واضح نظام سرمایه داری و کارتل های نفتی از ریز و درشت آنها علیه مردم (که البته مردم هم نقد میشوند ) است . و یا طرفداری دنیل به عنوان یک مرد ضد دین از ماری ( دختر بچه خانواده ساندی ) در مقابل پدرش و عدم وجود آنچنانی شخصیت زن در فیلم و یا عدم وجود هرگونه عاملی از یک کشور و رسمیت تحت عنوان دولت و یا هر شان و شئونی که نشانه ی ملیت کاراکترها باشد دلیل بر این مدعا است .

از این مسائل مفهومی There will be blood که بگذریم باید بگوییم بدون شک با یک فیلم تر و تمیز و خوب از لحاظ فرمی در جهات مختلف طرف هستیم و کارگردان فیلم بعد از ساخت چند فیلم به نسبت جمع و جور به سراغ یک فیلم عظیم با لوکیشن های عظیم و نیز سخت تر مثل صحنه های درون چاه با جلوه های ویژه میدانی سخت همچون صحنه های مرگ افراد در چاه که واقعا تاثیرگذار است و البته خشن و طبیعی ، آمده و نیز میتوان گفت آن را به خوبی به انجام رسانده و برنده شدن دو جایزه اسکار را میتوان دلیلی بر این مدعا دانست .  در واقع کارگردان هر منظوری را نه تنها با قصه و داستان بلکه با میزانسن سینمایی و دکوپاژ مناسب به بیننده منتقل کرده و این نقطه قوت در فیلم محسوب میشود . اما قطعا بازی دی لویس و فیلم برداری السویت که اسکار را نیز برای آنها به خانه بردند نقاط برجسته و قابل بررسی فیلم است . یک بازی برون گرای حسی قوی با ری اکشن های سینمایی و متفاوت نسبت به قاب بندی های مختلف با اکت های فراوان چهره و نیز صدا ، لنگی پا ، فیزیک متناسب با حالات مختلف شخصیت( مثل خوابیدن های مستی ، خوردن عجیب مشروب ، لحظه غسل تعمید و .. ) در وضعیت های مختلف یک بازی ماندگار از دی لویس به جای گذاشته و شاید بتوان گفت که به نوعی فیلم هرآنچه دارد را مدیون دی لویس و بازی هنرمندانه اش است .

با اینکه درست است که There will be bloodدارای نقاط قوت زیادی است اما به نظر میرسد یک مشکل اساسی در فیلم نامه دارد . هرچند فیلم نامه توانسته کاراکتر اصلی خود را به خوبی از آب در بیارد اما داستان پیرامون او خوب پرداخت نشده . شاید اندرسون ابتدا دنیل را با تمام ویژگی هایش ساخته و سپس برای تکمیل شدن آن مایه های داستانی به فیلم اضافه کرده و شخصیت هایی را در کنارش چیده است و شاید دلیل مضحک و تصنعی بودن خیلی از آنها نیز همین باشد . تکلیف بیننده با خیلی از افراد فیلم مشخص نمیشود و حتی کمترین ارتباطی با آنها برقرار نمیکند از آقای ساندی و معاملات ملکی گرفته تا پیرمرد خرافی عجیب و غریبی که زمینش را به دنیل نمیفروشد و بدتر ازآنها پیرزن ها و آدم های توی کلیسا و حتی هنری و اچ دبلیو نیز در حد تیپ های معلق و بلاتکلیف در فیلم باقی میمانند . برادر ایلای که یک سکانس در فیلم است و رها میشود تا در انتهای فیلم با یک دیالوگ از دنیل تکلیف این موجود گمشده به زور مشخص میشود و اچ دبلیویی که به نظر میرسد صرفا برای اضافه شدن یک چالش آبرویی به دنیل اضافه شده کاملا پا در هواست و هنری که بیننده معمولی جدای از نمادگرای فیلم نه ورود او و نه خروجش را درک نمیکند و همه ی این کاراکترهای پرداخت نشده به نوعی فدای شخصیت پردازی دنیل میشوند .

روی هم رفته خون به پا میشود اثری وزین و قابل بررسی است که میتوان از جنبه های مختلف راجع آن تحلیل های گوناگون ارائه داد اما سعی شد به طور مختصر و گزینشی مطالبی ارائه گردد . ایده اصلی داستانی این فیلم میتواند نمونه جالب و پر داستان در کشور ما برای فیلمسازان باشد . اولین ها همیشه میتوانند دارای تم های داستانی دراماتیک مناسب باشند و کشور ما نیز دارای مقدار زیادی از این تم هاست و میتوان با جدا شدن از کلیشه های روشنفکرانه و ضد داستان های خواب آور بی مضمون و فرم روی به داستان های طبیعی و متناسب با سلیقه عمومی آورد تا جمعیت بیینندگان فیلم در کشور از کمتر از پنج درصد افزایش یابد.

برای مطالعه سایر نقد فیلم های سینمای جهان روی لینک کلیک کنید.

 

امتیاز کاربران: 3.37 ( 5 رای)

علی منصوری

نويسنده و منتقد سينمايى

نوشته های مشابه

2 دیدگاه

  1. سلام و خدا قوت .
    رفتار ایلای و دو گانگی دنیا گرایی و زهد نمایی که در فیلم داشت مارو یاد کشیش های قرون وسطی میندازه . آوردن یک کاراکتر از قشری که با سکولار پنهان کارشون رو جلو میبرن در فیلم رو باید به حساب نقد کارگردان به آفت و نقطه انحراف مسیحیت گذاشت یا ضد دینی بودن ؟؟

    1. کسی که تفاوت نغز و نقض رو نفهمه تفاوت قالب و غالب رو نفهمه بهتر از این هم نمیتونه نقد کنه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

چهارده + پانزده =

دکمه بازگشت به بالا