یادداشت

سینمای لبنان

قدمت صنعت سینمای لبنان به سال های ۱۹۲۰ برمی‌گردد و نخستین فیلم های تولید شده تاریخ سینمای لبنان متاثر از فیلم های مصری بودند.

_82f5701

بسیاری از علاقه مندان سینما نمی دانند که تاریخ سینمای لبنان قدمتی بس طولانی دارد که به سال های ۱۹۲۰ باز می گردد. درست است که مشکلات داخلی لبنان صنعت سینما را دچار رکود کرده است اما این کشور هنوز با کمک دیگر کشورها فیلم های تولید مشترک می سازد.

تولد یک سینما

نخستین فیلم تاریخ سینمای لبنان را جوردانو پیدتوی در سال ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۰ کارگردانی کرد. جوردانو یک کارگردان ایتالیایی بود که در شهر بیروت زندگی می کرد. نام فیلم «ماجراجویی های الیاس مبروک» Moughamarat Elias Mabrouk بود. جوردانو فیلم را در یکی از قصرهای  سورساک، در کافی شاپ رائوش و برخی از خیابان های بیروت فیلمبرداری کرد. «ماجراجویی های الیاس مبروک» در سالن سینمایی امپایر با استقبال زیادی مواجه شد طوری که دنباله این فیلم را راشد علی شعبانی با عنوان ماجراجویی های ابو عبد ساخت. آثار پیدوتی مضمون مهاجرت داشتند اما به دلیل فقدان بودجه او دست از فیلمسازی شست و در ادامه راه مشغول فیلمبرداری از عروسی ها و مراسم های شهر با کمک جرج کاستی شد.

1997846

از سال های ۱۹۳۰ تا پایان ۱۹۶۰

در سال ۱۹۳۳ کمپانی «لومر فیلم» توسط هرتا جرجور که اصل و نسبش آلمانی بود تاسیس شد. این کمپانی نخستین فیلم ناطق لبنان را تهیه کرد که «در ویرانه های بعلبک» نام داشت و جولیو دو لوکا و کرم بوستانی کارگردانان آن بودند. این فیلم زیرنویسی به زبان فرانسه داشت.

در این سال‌ها که لبنان تحت قیمومت کشور فرانسه بود تنها یک قانون سمعی و بصری وجود داشت که به امنیت سالن های سینما و تئاتر مربوط می شد و دیگر هیچ متن مکتوب حقوقی دیگری وجود نداشت.

در همین دوران این کشور در آستانه یک شوک بزرگ قرار گرفت: جنگ جهانی دوم که در این دوران علی ال اریس که موسیقیدان بود به سینما و تئاتر علاقه پیدا کرد و برای آموختن این هنر به مصر سفر کرد. او با مشقت فراوان دو فیلم ساخت: Bayyaate El Ward (گلفروش) و Kawkab Amirat as Sahra (کوکب، شاهزاده خانم صحرا). او مستندهایی درباره تعطیلات تابستانی در کوهستان های لبنان نیز کارگردانی کرد ولی بازده این تولیدات آن چیزی نبود که علی ال اریس در ذهن داشت و این شکست او را از وادی سینما دور کرد.

فیلمسازی و تولید فیلم رفته رفته مورد بی مهری قرار گرفت و علاقه به دنیای اخبار و رویدادهای روز بیشتر شد. کشور مصر همیشه به کشور لبنان به دلیل آزادی بیان چشم دوخته بود. در سال ۱۹۲۷ Bahr Bi Yidhak leih (چرا دریا می خندد؟) ساخته امین عطالله یکی از نخستین فیلم های صامت مصری بود که در لبنان به نمایش درآمد.

سینمای لبنان تا سال های ۱۹۵۰ مورد توجه نبود در این دوران با آمدن فیلمسازانی مانند جرج کاهی اهمیت پیدا کرد. کاهی در سال های ۱۹۵۰ و۱۹۶۰ فیلم هایی مانند Azab El Damir (ندامت)، Kalbane wa Jassad (دو قلب و یک جسم)، Al Sam Al Abiad (سم سفید)، Arabat Al Chaitane (سفیدی شیطان)، Anta Omri (تو زندگی من هستی) ساخت.

میشل هارون نیز تنها فیلم خود را در سال ۱۹۵۷ ساخت که Zouhour Hamra (گل های سرخ) نام داشت. محمد سلمانی که خواننده مشهوری بود رو به کارگردانی آورد و چندین فیلم  ساخت. در سال ۱۹۵۷ جرج ناصر نخستین کارگردان لبنانی بودکه فیلم «به کجا؟» را در جشنواره بین المللی فیلم کن نمایش داد. سه سال بعد او یک فیلم فرانسوی زبان ساخت به نام «غریبه کوچک» که در کن نمایش داده شد اما منتقدان فرانسوی او را متهم به تقلید از آثار فیلمسازان موج نوی فرانسه کردند. فیلم های ناصر در داخل لبنان نمی توانست نمایش داده شود چون مردم فیلم های مصری و خارجی را ترجیح می دادند. ناصر سال ۱۹۷۴  آخرین فیلم خود را در سوریه ساخت که فیلمی اجتماعی سیاسی بود: مرد تحت تعقیب. ناصر در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی سینما خوانده بود.

در سال های ۱۹۶۰ سینماهای لبنان فیلم های مصری نمایش می دادند. با تغییر رژیم در مصر در دوران جمال عبدالناصر که سینما را ملی اعلام کرد بسیاری از آزادی ها از فیلمسازان گرفته شد بنابراین بسیاری از کارگردان های مصری به لبنان کوچ کردند. فیلمسازان مصری که در لبنان فیلم می ساختند بیشترین اوج کارنامه خود را تجربه کردند. از چشم اندازهای زیبای لبنان بیشترین استفاده را می بردند. در این دوران کمپانی های تولید فیلم بیشتر شدند. پس از امارات متحده عربی، لبنان به بزرگترین لوکیشن تبدیل شد. بیروت پایتخت جدید پخش فیلم شده بود و هفت کمپانی بزرگ آمریکایی و۴۱ کمپانی مستقل مشغول فعالیت بودند. این دوران را به عنوان دوره طلایی سینمای لبنان می شناسند.

محمد سلمان و جوزف غریب فیلمسازانی بودند که در این دوران خوش درخشیدند. لبنان محل فیلمبرداری فیلم های خارجی ها هم بود مثلا ژان بکر پسر ژآک بکر «قطع ارتباط» را در لبنان ساخت. با وجود نمایش موفق فیلم های خارجی و مصری ولی آنها اجازه نمی دادند که سینمای لبنان پیشرفت کند. با وجود تولیدات مشترک اما هنوز سینمای لبنان  هویت مستقل نداشت.

پس از سال ۱۹۶۷ فیلم های بی شماری با موضوع مقاومت مردم فلسطین به تولید رسید. کریستین قاضی «فداییان» را ساخت. گری گرابدیان «ما همه فدایی هستیم» را کارگردانی کرد. اما تنها آثار برادران رحبانی که توسط یوسف شاهین (فروشنده حلقه)، هنری برکات (Safar Barlak و دختر نگهبان) اقتباس سینمایی شد شهرت سینمای لبنان را حفظ کردند. برادران رحبانی لبنانی بودند.

1997845

سال های ۱۹۷۰

این سال ها پایان دوران طلایی سینمای لبنان است.

به دلیل کیفیت پایین فیلم های لبنانی کم کم از تولیدات این کشور کم شد. به زودی فیلمسازان و بازیگران مصری لبنان را ترک کردند. تهیه کنندگانی که در سال های ۱۹۶۰ در لبنان ساکن شده بودند فعالیت های خود را در زمینه تولید متوقف کردند و روی پخش فیلم های مصری و خارجی متمرکز شدند. به سرعت موج جدیدی در سینمای این کشور به وجود آمد که تقریبا به قشر روشنفکر  مربوط و  متاثر از موج نوی فرانسه بود. دوران سینمای تجاری لبنان به سرآمد. فیلم هایی که ساخته می شدند وام دار واقعیت های سیاسی اجتماعی مردم بودند. در این دوره مستندسازی نیز میان اعراب رواج داشت. به خصوص موضوع مقاومت مردم فلسطین دستمایه این آثار بودند.

رفیق حاجر یکی از مستندسازان مشهور این دوران است. جورج شمشوم، سمیر خوری، منیر ماساری از فیلمسازانی هستند که در این دوران به شهرت دست یافتند. باز هم فیلمسازان مصری به لبنان می آمدند اما تعدادشان زیاد نبود. کریستین قاضی تنها فیلمسازی بود که بحران های مختلف را تحمل کرد. سال ۱۹۷۲ او «صدها چهره برای یک روز» را ساخت که درباره مشکلات مردم فلسطین بود. اما سرنوشت آثار او غم انگیز بودند. مستندهایش اجازه نمایش پیدا نکردندو زمانی که به آفریقا رفته بود خانه اش و همه آثارش هم نابود شدند. تنها فیلم او که نجات پیدا کرد «صدها چهره برای یک روز» بود چون نگاتیوها در مشق بودند.

موج فیلمسازان جدید مورد پسند جامعه نبودند. تنها آثار  محمد سلیمان (پاریس و عشق)، (دلبر و ببر) مورد تحسین مردم قرار گرفتند.

عده ای فیلمساز جوان نیز به تولید فیلم هایی با ستارگان مصری اقدام کردند که در این دوران به موفقیت دست پیدا نکردند. در سال های ۱۹۷۰ محبوبیت تلویزیون بیش از گذشته بود. «بیروت آه بیروت» ساخته مارون بغدادی از فیلم های شاعرانه و مدرن سینمای لبنان در این دوران است.

سال های بعدی

در سال هایی که لبنان شاهد جنگ داخلی بود (۱۹۷۵–۱۹۹۰) تولید فیلم در داخل کشور به شدت افت پیدا کرده بود طوری که یک یا دو فیلم در سال ساخته می شد. در این دوران فیلمسازان باهوش و خوش فکری در لبنان فیلم ساختند که بیشتر فیلمسازانی با گرایش چپ بودند، اما با پایان یافتن تنش‌ها در سال های ابتدای ۱۹۹۰ شاهد تولید فیلم هایی با موضوع جنگ های داخلی هستیم که بودجه بیشترشان را کشورهای اروپایی تامین می کنند. بغدادی به ساختن فیلم هایی مانند جنگ های کوچک، لبنان کشور عسل ادامه داد. خارج از زندگی در سال ۱۹۹۱ برای بغدادی از جشنواره کن جایزه به همراه داشت. در دوران جنگ های داخلی فیلمسازان زن نیز به فعالیت روی آوردند مانند جوسلین ساب. در ۱۰ سال گذشته سینمای لبنان آرام آرام موضوع های متنوع تری را انتخاب کرده و به تابوهای اجتماعی نیز می پردازد.

1997844

جشنواره فیلم کن محل نمایش فیلم‌های لبنانی

جشنواره بین المللی فیلم کن همیشه محل معرفی و نمایش فیلم های فیلمسازان لبنانی بوده است. هر ساله در بحش های مختلف جشنواره آثار فیلمسازان نمایش داده می شود. همانطوری که گفته شد نخستین فیلم لبنانی که در کن نمایش داده شد «به کجا» ساخته جرج ناصر بود. سپس مارون بغدادی پیشگام فیلمسازان لبنانی در این زمینه شد.

اخیرا ندین لبکی با «کارامل» و «حالا کجا می رویم» که به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۱ در کن نمایش داده شده اند از فیلمسازان محبوب این جشنوار ه به حساب می آید. هر ساله در کشور لبنان جشنواره بین المللی فیلم بیروت برگزار می شود.

گزارش از ارغوان اشتری

منبع: مهر

محمد حسین قلی‌پور

نويسنده سينمايى موسس و سردبير "اى من" موسس و سردبير سايت "Filmovies"

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

پنج × سه =

دکمه بازگشت به بالا